Çocuklarda Duyu İşleme Bozukluğu Türleri

Bazı çocuklar bazı yiyecek türlerinin dokularına karşı hassas olabilirler. Bazı çocuklar fiziksel temastan tamamen uzak durabilirler. Diğer çocukların hoşlandığı ya da sıradan şekilde yaptığı dokunma, hareket etme, görme, duyma, koku veya ses gibi duyulara alışılmadık şekilde cevap verebilirler. Bu çocuklar duyusal işleme bozukluğu (SPD) yüzünden bu şekilde davranıyor olabilirler. Bu durumda, bu davranış biçimi çocuğun elinde değildir, istese de farklı şekilde davranamaz.

Duyu İşleme Bozukluğu (SPD) gerçek bir rahatsızlıktır ve oldukça yaygındır. Çocukların ve yetişkinlerin yaklaşık %17’sini etkiler. SPD fiziksel bir durum olarak başlar ve daha sonra psikolojik bir duruma dönüşebilir. Altta yatan duyusal sorunlar göz ardı edilirse, çocuk utanç, düşük özgüven, öfke ve yalnızlık hissetmeye başlayabilir.

Duyusal işleme, her gün, herkesin yaptığı şeydir. Duyu mesajları vücudun yüzeyinin yakınında ve içinden - cilt, gözler, burun, ağız, dış kulak, iç kulak, kaslar ve eklemler ve iç organların - yakınındaki alıcılardan gelir.

Tipik bir insanın merkezi sinir sistemi gelen duyusal verileri sağlıklı bir şekilde işler. Kişi bu şekilde elini sıcak tavadan uzakta tutar, sağ ayakkabı tekini sağ ayağına giyer ya da düşmeden önce dengesini bulabilir.

Ancak SPD’li, yani senkronize olamayan kişinin merkezi sinir sistemi duyusal mesajları olması gerektiği gibi işleyemez. Yani kişi duyularını günlük hayatta diğer insanlar gibi verimli şekilde kullanamaz. Elini yakabilir, hangi ayakkabı tekini hangi ayağına giyeceğini şaşırabilir ya da tökezlediğinde toparlanamayıp düşebilir.

En yaygın ve kolayca fark edilen SPD sorunu aşırı duyarlılıktır. Aşırı duyarlı çocuklar beklenmedik bir dokunuş, farklı bir doku, bir tümsek, siren, floresan ışık, kokulu mum boya gibi etkenler tarafından aşırı derecede uyarılabilirler.

Ancak bu SPD’nin en yaygın türü olsa da, herkesin sahip olduğu durum bu değildir. SPD’li çocuklar ve yetişkinler duyulardan rahatsız olmayabilir ve daha az stimülasyon değil, daha fazlasını isteyebilirler. Bu bireylerin çoğunda daha az belirgin SPD türleri vardır, DEHB de bunlardan biridir.

Aşağıda bazı SPD türleri açıklanmıştır:

Çok aç olsa da puding yemeyi kesin şekilde reddeden bir çocuğu örnek alalım. Bu çocuğun davranışının sebebi aşağıdakilerden biri olabilir:

• Duyusal aşırı duyarlılık: Duyular çocuğu tehdit ediyor. Pudingi görüp kokluyor ve tadına baktığı zaman ağzındaki dokunun onu iğrendireceğini tahmin ediyor. Duyusal sistemleri ona “Bunu yersen ölürsün” diyor.
• Zayıf duyusal ayrım: Duyular çocuğun kafasını karıştırır. Pürüzsüz puding ile pirinçli sütlaç arasındaki dokusal farklılıkları fark edemeyebilir. Lezzetini sevse bile pirincin dokusu onu iğrendirebilir.
• Duyusal açlık: Sıradan duyular yetersizdir. Çocuk sürekli, yoğun duyusal girdiye ihtiyaç duyar. Burada pudingin kendisi sorun değildir. Çocuk bugün yeterince oyun oynamamış olabilir, bu durumda vücudu duyusal motor aktivite için özlem duyuyordur. Bir dakika daha oturamayacakmış gibi hissedebilir.

Peki, bu durumda ne işe yarar?

Çocuğun bunalmış olduğunu görürseniz, maruz kaldığı duyusal yükü azaltın. Sorun yaratan yiyeceği, sevdiği bir başka yiyecekle değiştirin. Böylece çocuk masada huzur içinde oturacak. Çocuğun hareket istediğini görürseniz buna izin verin.

Çocuğun davranışları okulda, evde ve dışarıda yoğun olarak senkronize değilse, duyusal entegrasyon yaklaşımını kullanan bir terapistin onu değerlendirmesi gerekebilir. Pudingi çocuğa zorla yedirmeniz işe yaramayacak, duyusal işleme zorluklarını anlamak ve uygun tedavi işe yarayacaktır.

Carol Stock Kranowitz (Çeviren: Pınar Göker)

Aşağıdaki kitapları okuyabilir ve çocuğunuzla birlikte ilerleyebilirsiniz.

Çocuklar İçin Duyu Bütünleme Aktiviteleri (Carol Kranowitz)

Duyu'lmak İstiyorum (Ebru Albayrak Sidar)