Çocuklarla Olumlu Konuşmak

Olumlu yanıtlar çocukların yaşadıkları zorlukları önemli öğrenme deneyimlerine dönüştürebilir.

Sabah saat 08.15. Okul servisi gelmek üzere. Çocuğunuz telaş içinde ev ödevini arıyor. Bağırmaya başlıyorsunuz: “Acele et! Hızlı olmazsa servis seni almadan gidecek! Ödevini dün akşamdan çantana koymalıydın!”. Çocuğunuz gözyaşlarına boğulur, öfkeniz suçluluk duygusuna karışır, servis gelir ve gider, gün olumsuz şekilde başlamıştır.

Bir çocuk tökezlediğinde, ebeveynin yaşadığı en büyük zorluk uygun şekilde tepki vermektir. Olumsuz bir sahneyi olumlu bir öğrenme deneyimine dönüştürmek mümkün mü? Çocuklarımızın iyi hissetmelerine nasıl yardımcı olabiliriz? Eylemlerinden kendimizi mi sorumlu tutmalıyız? Felaketleri nasıl önleyebiliriz?

Bunların tümünde işe yarayan kanıtlanmış yol, olumlu konuşmaktır.

Olumlu konuşmak, olumlu olmak demektir. Bir çocuk genellikle olumlu dile, olumlu yanıt verme eğilimindedir. Aşağıda olumlu dile ve olumsuz dile ilişkin bazı örnekleri görebilirsiniz:

• “Hatırla” (sana inancım var) yerine “Unutma!”. Olumsuz “Unutma” mesajının karşılığı genellikle çocuğun unutması olacaktır.
• “Masayı toplamakta iyisin” (giderek daha iyiye gidiyorsun, bu işi yapmada sana ihtiyacım var, biz bir takımız) yerine, “Masayı toplayana kadar odana gidemezsin” (söylediklerimi yapmak zorundasın, sen benim hizmetçimsin).
• “Güzel başlangıç, raftaki kitaplar oldukça iyi görünüyor” (temizleme çabanı takdir ediyorum) yerine “Kütüphaneyi ne zaman temizlemeyi düşünüyorsun?” (Çabaların anlamsız, beni memnun etmiyorsun).
• “Bu yeşil pantolonun favorin olduğunu biliyorum ama mavi pantolonun gideceğimiz yere daha uygun olacaktır (Kendi kıyafetlerini seçme özgürlüğüne saygı duyuyorum, belki sana biraz rehberlik edebilirim” yerine “Ne? Gerçekten bunu mu giyeceksin” (Hiçbir işi beceremiyorsun, kıyafetini bile seçemiyorsun).
• “Söylediklerini duymak isterim” (Düşüncelerine önem veriyorum) yerine, “Ne hakkında gevezelik ettiğini bilmiyorum” (Dinlemeye değmezsin).
• “Köpeği dışarı çıkardığın için teşekkür ederim” (Vicdanlı olmanı seviyorum) yerine, “Arka kapıyı açmayı asla beceremeyeceğini düşünmüştüm” (Senin hakkında düşük beklentilerim var).
• “Hava karardıktan sonra bisiklet sürmene izin vermiyorum, çünkü seni çok seviyorum” (Güvenliğin için endişe ediyorum) yerine “Dışarı çıkmayacaksın, çünkü ben öyle istiyorum” (Benimle güç oyunu oynamayı deneme).

Olumlu konuşma, bilinçli şekilde çaba göstermek ve çok pratik yapmakla gelişir. Çocuklarınızla nasıl ilişki kurduğunuza dair endişeleriniz varsa, konuşma biçiminizi yeniden şekillendirmek için aşağıdaki 4 öneriden faydalanabilirsiniz.

1. Kendinizi kızgın, üzgün veya hoş olmayan şekilde şaşkın hissettiğinizde çocuğunuza cevap vermeden önce düşüncelerinizi toparlayın.

Çocuğun hareketi ne kadar şaşırtıcı olursa, ebeveynin yanıtı da aynı şekilde sertleşir. Çocuğunuzun sorunlu durumlarla ilgili ne hatırlamasını istersiniz; aceleci ve olumsuz olduğunuzu mu, düşünceli ve anlayışlı olduğunuzu mu? Bir çocuk kontrolden çıktığında, kendini kontrol edebilen bir yetişkinin sakinliğine ve güvencesine ihtiyaç duyar.

2. Çocuğunuzun duygularını onaylayın.

Olumlu konuşma, olumlu dinlemeyi gerektirir. Olumlu şekilde dinlediğinizde ve cevap verdiğinizde, çocuğunuza kendiniz için istediğiniz onayı verirsiniz. Çocuğunuzun ruh halleri size ait olmasa da geçerlidir ve onay bekler.

3. Bir şeyler ters gittiğinde bile çocuğunuzun eylem ve duyguları ile ilgili iyi yönleri güçlendirin.

Söz konusu durumda hangi bölümü doğru yaptığını anlatarak çocuğunuzun deneyimini değerlendirmesine yardımcı olun. Yanlış yaptığı kısmı “öğrenme hatası” olarak görmesini önerin. Bu deneyim bir dahaki sefere daha iyisini yapmasına yardımcı olacaktır.

4. “Ben” dili kullanın.

“Biliyorum” ve “Anlıyorum”, çocuğunuza konuya dahil olduğunuzu gösteren empatik mesajlardır. “Ben” mesajları, “sen” ifadesinin doğasında bulunan suçlama ve üstünlük göstermeden kaçınır. “Beni her zaman çileden çıkarıyorsun” yerine, çocuğa eylemlerinin sizi nasıl etkilediğini göstermek için yapıcı bir şekilde “… olduğu zaman kızgın hissediyorum” demeyi deneyin.

Yazının en başındaki örneğe gelelim. Okul servisi yaklaşırken çocuğunuz ödevini arıyorsa “Ödevini bulabilmeni diliyorum çünkü üzerinde çok çalıştın. Gelecekte ödevini daha kolay hatırlaman için neler yapabileceğini konuşacağız. Şimdi servise yetişme zamanı” demeyi deneyin. İlginiz ve olumlu tutumunuz, çocuğunuzu gerçekten önemli olan şeylerin sorumluluğunu almak için teşvik edecektir.

Carol Kranowitz 

Çeviren: Pınar Göker

Aşağıdaki kitapları okuyabilir ve çocuğunuzla birlikte ilerleyebilirsiniz.

Çocuklar İçin Duyu Bütünleme Aktiviteleri (Carol Kranowitz)

Duyu'lmak İstiyorum (Ebru Albayrak Sidar)